Khéo Dụng Tâm (Phần 05): Trụ Là Nơi An Trú Của Tự Ngã (song ngữ)

TT.Thích Tâm Hạnh

1. KHÁI QUÁT CHUNG

Tự ngã được đề cập ở đây là bản ngã, được nhận biết qua hai dấu hiệu: Chấp thân tâm sanh diệt làm mình và trong tâm thầm thầm thấy có một cái được gọi là ta. Hành giả công phu sẽ phát hiện nó biến tướng qua nhiều dạng, nhưng tựu trung trong các phạm trù chính: Cái ta thông thường ngoài đời khi chưa tu tập, cái ta tu hành trong đạo (tu hành nhưng không khéo dụng công) và cái ta trong công phu, hoặc sở đắc. 

Nguyên nhân hình thành tự ngã là do quên tự tánh, rơi vào thức mê, bản ngã được hình thành, do đó kẹt tâm chấp tướng. Từ đây, thấy biết rơi vào năng sở, phân biệt loạn động, cho nên sống trên bản ngã, tâm càng bị mê sâu, khiến sự chấp ngã ngày càng thêm lớn.

Một trong những nơi tự ngã ẩn náu thực tế dễ nhận ra, đó là ngay cách sống, hành vi (động dụng thi vi), nhưng quên giác sáng (quên tự tánh), vì thế, luôn có chỗ an trụ. Điển hình, khi thấy biết, con người thường thấy biết về cái gì đó, hoặc đợi có cảnh duyên, mới cho là mình có thấy biết... Như thế là đã an trụ trên cảnh. Mà có trụ, tức đã quên mình theo vật, quên tự tánh nên thức mê sanh. Đó là cơ sở để bản ngã ẩn náu, duy trì, tồn tại và lớn mạnh.

2. TRỤ NƠI AN ỔN, BẢN NGÃ CÓ NƠI ẨN NÁU

Không phải tại chỗ an ổn hay chỉ có chỗ an ổn, mà là do ở chỗ có trụ(cả chỗ an ổn và bất an). Khi vừa có chỗ trụ thì liền có chỗ cho bản ngã ẩn náu. Việc đó khiến tôi bực, tức đã trụ, liền đó bản ngã đã sanh, theo đó tạo nghiệp. Do chúng sanh thích trụ nơi an ổn, tìm nơi an ổn để trụ trước, đây là yếu huyệt khiến chúng ta thua bản ngã, không chiến thắng, không làm chủ được bản thân.

Một điển hình dễ nhận thấy, vị đệ tử nào được Thầy thương thì thườngỷ lại, gặp việc dễ trách cứ huynh đệ mình,không có khả năng chịu khó để dung hòa. Đây là do bản ngã ẩn náu tại chỗ nuông chìu. Đến khi gặp việc, cái tôi bị tổn thương cho nên phản ứng mạnh, nói năng hành xử trái đạo lý.

Nếu chúng ta có tu hành một chút thì cứng cỏi mà không khéo tùy thời hợp đạo như hành giả khéo dụng tâm như pháp, tức đã bị bản ngã lừa. Do thấy có chỗ tu hành để an trụ cho nên bản ngã tăng mạnh khiến chúng ta ít nói, nhưng người khác nói thì mình ít chịu nghe. Nếu dụng tâm đúng đạo, sống bằng chân tâm vô trụ, sẽ nhu nhuyến, như pháp, không sai lệch.

Hoặc là sống trong môi trường tu học an ổn, được Thầy khuyên thì quay lại tâm tu hành rất tốt. Nhưngkhi gặp sự việc hay tình huống bất ngờ, vẫn không quên tự ngã, còn tâm tư riêng, có khi còn chấp nặng nề, bất chấp mọi thứ để bảo vệ cái thấy hoặc quan điểm riêng của mình. Bình thường thì rõ biết mọi thứ đều huyễn, kể cả quan niệm, quan điểm... Nhưng lúc này chỉ còn nhớ đến đúng và sai, bằng mọi giá để quyết bảo vệ cái được gọi là hợp lý mà quên mất đạo lý tu hành.

Đây là do sự an ổn, tạo điều kiện cho bản ngã có nơi ẩn náu và tăng mạnh. Tất cả đều là dấu hiệu của bản ngã, được ẩn náu nơi an ổn phát ra. Có thể thấy, ở trong chỗ an ổn mà không khéo dụng công chín chắn, bản ngã sẽ ẩn náu và lớn mạnh. Cho thấy, sự an ổn (an lạc) chưa đúng đạo, sẽ là nơi trú ẩn cho tự ngã lớn mạnh và cứng chắc, khó trừ. Nguyên nhân này khiến hành giả càng tu, càng chấp nặng. Chấp ngã chỉ khiến chúng ta càng mê sâu, lầm lạc, chướng ngại đại đạo và tạo nghiệp khổ trong sanh tử. Qua đó nhận ra, hành giả tu hành lâu năm mà không bình dị, không bình thường được, có thể là đã bị lạc.

3. CÔNG PHU CHƯA ĐÚNG, TRỤ NƠI AN ỔN, BẢN NGÃ TĂNG MẠNH

Không bàn đến những vị chưa sẵn sàng công phu, chỉ nhìn thẳng vào bản thân đã quyết chí dụng công tu tập. Hằng ngày luôn quay lại tâm mình, nhưng khi gặp việc thì chấp chặt vào quan điểm riêng hoặc quá quan trọng vào lý đúng và sai mà quên sống bằng chân tâm hiện tiền. Lý do là bởi công phu thấy có một tâm để trụ và trụ vào tâm an ổn ấy. Như thế vô tình đã trái với chân tâm thênh thang vô trụ. Từ đó, tâm bị giới hạn trong phần hạn an ổn nhỏ hẹp, dẫn đến khi gặp cảnh duyên quá sức chịu đựng thì bị tình trạng loạn động, thấy biết trái với chân tâm và chấp chặt như vừa nêu trên.

Cho thấy, nếu công phu không đúng, trụ nơi an ổn thì sẽ khiến cho bản ngã có nơi ẩn náu, có đủ thuận duyên để tăng trưởng. Bài học được rút ra ở đây là: Khi có chỗ cho tâm an trụ, có chỗ để trụ tâm thì bản ngã có nơi trú ngụ và lớn mạnh. Khi đủ duyên, nó sẽ bùng phát theo cách của nó. Cần nhận biết sai lầm này để điều chỉnh công phu.

4. KHI TRỤ, SẼ BỊ THIỆT THÒI NÀO?

- Vừa trụ là đã phan duyên – dính mắc

Giả sử nghe nói:

Đôi khi nhìn thấy người điên đảo,

Mà chẳng thấy mình cũng đảo điên.

Chúng ta thấy ra đạo lý gì?

Nếu ở phạm trù sách tấn hoặc tự xét lại mình để sửa lỗi lầm, không nhìn phải quấy của người khác, cần kiểm điểm bản thân để tiến tu thì rất tốt. Nhưng nếu xét tột công phu dụng tâm tu tập thì vẫn nhằm trên sự điên đảo để thấy biết, tức là thấy biết theo cảnh, do đó chưa thoát khỏi điên đảo.Dụng tâm như vậy còn dừng kẹt trên cảnh, chưa khéo nhận lại bản tâm, do vậy kết quả chỉ khiêm nhường, lực dụng không đáng kể.

Cái thấy biết này bắt nguồn từ việc phan duyên, rồi dừng trụ trên cảnh. Cụ thể, cảnh trong câu thơ trên là sự điên đảo, đảo điên. Việc phan duyên rồi dính mắc này nó nằm sẵn trong bản chất của mê. Tức là khi mê thì tự thức mê nó phan duyên và dính mắc; khéo tỉnh sáng mới dừng được. Quên tâm liền mê, từ đây thấy biết phan duyên, tìm biết trên cảnh, biết theo hoặc biết về cảnh sở duyên, nên bị dính mắc. Chính vì vậy cho nên đối trước sự việc, không sáng lại bản tâm mà thích can thiệp trên cảnh. Đối trước các cảnh, thích cảnh như ý mà không khéo ngay đó nhận lại tánh giác sáng. Đối với đạo lý thì thích tìm hiểu và bàn luận theo một mệnh đề mà quên tâm (mê bản tâm). Nghe răn nhắc thì phản ứng và thích nghị luận theo chiều hướng đúng và sai, không có đức dụng tiêu hóa hai bên để trực nhận tự tánh... Do đây nên bản ngã ngày càng tăng, đạo nhãn thì càng tối, tu không tiến bộ.

- Trụ sẽ thiệt thòi lớn trong công phu

Khi trụ vào một chỗ nào đó, tức đã bỏ quên chân tâm vốn tự trùm khắp. Nếu trụ vào tâm, tức đã biến tâm thành một thể như thế nào đó để có chỗ trụ. Lúc này, tâm đã biến thành tướng sở duyên, không phải là bản tâm chân thật. Hơn nữa, trụ tâm như thế là đã kẹt tâm, không được khai phóng, trái với bản thể hoát toang thông thống sẵn đủ nơi mình. Mặt khác, hành giả dụng công, hễ vừa có trụ, tức đã âm thầm có kềm đè trong vi tế. Kết quả sau đó thường xảy ra các phản ứng phụ dữ dội, làm trở ngại công phu, đôi khi khó tiếp tục tu tiến. Tất cả những an trụ trên đều tạo điều kiện cho bản ngã có nơi ẩn náu, khiến mê lầm, chấp ngã, làm chướng ngại việc tiến đạo.

Tóm lại: Trụ, tức đã trụ vào một chỗ nào đó, chưa phải chân tâm vô trụ. Trụ vào chỗ lóng lặng, vắng bặt, đó chưa phải là đạo chân thật, nên bị ngăn ngại. Chấp vào sở đắc, sẽ sanh bệnh trong công phu. Trụ là nguyên nhân khiến bản ngã có nơi ẩn náu, lớn mạnh, làm chướng đạo. Hành giả có công phu chuyên sâu, bản ngã không đơn thuần là thô ngã phàm tình, mà có khi là sự chấp ngã sâu kín do tâm thuần tịnh biến hiện vi tế, khó nhận biết. Vì vậy khi tu tập, cần chín chắn để khế với bản thể tự tánh vô sanh, hợp với đạo lý chân thật vô tướng, mới tiến đạo.

5.DIỆU HẠNH VÔ TRỤ LƯU XUẤT TỪ BẢN TÂM

Phan duyên theo cảnh, tức mê, trái với công phu tu tập. An trú tự tâm thì vẫn chưa rời chỗ nơi, thấy có tâm để trụ vào nó, trái với chân tâm sẵn vậy, vốn tự thênh thang, trùm khắp. Cả hai trường hợp trên đều chưa rời sở duyên, còn trong tạo tác, rơi vào hai bên sanh diệt, không khế hợp đạo lý chân thật. Khéo nhận bản tâm vô trụ, không nơi chốn, mới hợp đạo. Không ở vào một nơi nào, cũng không phải ở vào tất cả chỗ. Bặt dấu vết, bất động, nhưng rạng ngời, linh thông đến chủ động vẫn không thấy có tướng để động. Lúc này, tới lui, làm lụng, đối duyên xúc cảnh vẫn không khác tự tánh vô tướng không động này. Hành giả đạt đến “Oai nghi tịch tĩnh” như thế, đức Phật dạy điền địa này là “Diệu hạnh vô trụ”. Hạnh là chỉ cho tất cả các hành động và việc làm đều như pháp, nhưng vô tướng, không động cho nên được gọi là diệu hạnh. Hành giả đạt đến điền địa này, tùy duyên, tùy thời đến đi… mà không thấy có tướng đi đến gì. Đức dụng này được lưu xuất từ tự tánh vốn tự thênh thang, không nơi chốn (vô trụ), nên nói “Diệu hạnh vô trụ”.

Muốn đạt đến rốt ráo như thế, trước tiên hành giả cần xác quyết cương lĩnh lập trường trong tu tập. Tu hành cốt yếu phải sáng tâm, ngoài ra, tất cả đều không có giá trị. Trên cơ sở lập trường đó để thực hành công phu. Khi đối duyên xúc cảnh, khéo suốt qua tất cả, không dừng trụ vào bất cứ gì hoặc ở đâu cả. Ngay đây, tâm rạng ngời, thơ thới, để không tạo nên dấu vết của tâm, không thấy có tâm để an trụ. Tới lui sinh hoạt hoặc làm tất cả việc cũng bằng một tâm như thế, mới tiến đến diệu hạnh vô trụ. Khéo dụng công như vậy sẽ khế tự tâm, công phu tự suốt thông, tiến đạo, không ngăn trệ.

6. TU TẬP XUẤT PHÁT TỪ TÂM

Đối trước một sự giáo hóa, nhưng có nhiều tác dụng, bởi cách dụng tâm của mỗi hành giả. Dồn tâm vào công phu tu tập, sẽ thấy cảm động khi nghe pháp. Nếu quan tâm các Phật sự thì lại thấy được cái hay trong khi thừa hành công việc. Đây là do chỗ quy hướng, do việc dụng tâm của mỗi căn cơ không đồng nhau.

Hành giả dồn tâm chuyên sâu, sẽ có cơ hội tiến sâu tâm chứng. Nhưng phải khéo trừ sự an trú, khiến bản ngã tăng trưởng, chấp cứng, chướng đạo. Khi gặp duyên phải thừa hành Phật sự, nếu khéo ngay trên công việc để dụng tâm, hoạt dụng sẽ được phát huy, đạt đến dung thông, viên mãn. Tuy nhiên, phải cẩn thận để tránh sự xao nhãng khiến lười ngồi tu. Việc này bản thân phải tự xét lại công phu và thật thà với chính mình.

Hành giả sống bằng chân tâm thì tự mình an lạc, thoải mái, không cảm thấy bị áp lực trong công phu hoặc quan trọng bất cứ gì. Khéo tùy thuận tất cả, tùy duyên trên các công việc, nhưng vẫn thấy rõ tất cả đều như huyễn, không động. Nói hay nín, làm hoặc dừng như co và duỗi cánh tay, tùy thời, tùy duyên, không dính kẹt. Như thế, đạo tự sáng ngời, viên dung. Dụng tâm đã đúng đạo, tất nhiên sẽ tự tiến đạo, không thể khác.

Thực tế, hiện nay đây, đối với tất cả cảnh duyên, tình huống, hoàn cảnh hay sự việc…, chúng ta đang thoải mái, lặng an, tự tại thấy nghe bình thường, lưu thông; hay căng thẳng, quan trọng mọi thứ để nhận định về các vấn đề? Đang tự sáng biết; hay biết theo sự việc, nhận định về hiện tượng? Đang vô tướng, thênh thang mà biết khắp, không động, đúng với thể của chân tâm trùm khắp; hay trong tâm có một vật khiến mình phải bảo vệ và đi theo chiều hướng của nó, cho tâm bị ngăn trệ? Câu trả lời đã có trong phần vừa trình bày trên. Chín chắn kiểm tâm, sẽ tu tốt.

7. ĐỂ ĐƯỢC CÂN BẰNG CÔNG PHU

- Luôn sống bằng chân tâm

Hạ thủ công phu tu Thiền, khéo dụng thẳng đến chân tâm, ngoài ra, không việc khác. Sống bằng tâm giác sáng, thênh thang, vô trụ. Bằng tâm thơ thới, thoải mái, bình thường để tâm ấy tự thấy nghe sáng biết, sẽ không tạo nên tướng của dụng công hay bất kỳ dấu vết nào của tâm. Ngay đó, chân tâm hiển hiện, rạng ngời. Không quan trọng để phải nghe theo mọi thứ rồi phân tích, vô tình bỏ sót chân tâm.

Cụ thể, hiện nay đây, chúng ta đang ở ngay thể chân tâm thì tâm tự sáng biết. Không cần phải biết về cái gì đó mà nó tự biết khắp, không động, sáng ngời. Không quan trọng bất cứ gì để phải vin theo lời, phân tích tìm đúng sai, có lý hoặc phi lý. Hễ vừa phan duyên là đã mê chân tâm, quên mình theo vật. Người có đạo,dù cảnh duyên có oan nghiệt hay ngang trái đến đâu thì cũng chọn đạo, giữ đạo tâm. Khác với việc thiếu tu hành,dù ở trong cảnh thuận, có nhiều lựa chọn, cũng lựa chọn con đường đấu tranh, sanh tử, chỉ mê lầm, chuốc lấy khổ đau.

- Không ích kỷ, nhỏ nhoi

Quan trọng bản ngã, tâm thường nhỏ hẹp. Tâm vị kỷ, nhỏ hẹp, bản ngã đã ngủ ngầm trong đó. Vì thế, sẽ không nhớ đến nỗi khổ niềm đau của người khác. Biểu hiện, thường muốn giành phần lợi thế về mình. Lời nói, việc làm, hành động dễ làm tổn thương người khác, cũng là tổn thương tâm từ bi chính mình. Các sai lầm và pháp ác từ đây dấy khởi, chướng ngại đạo tâm.

- Thi ân – Bố đức (Phát tâm)

Khi phát tâm vì người khác hoặc tích cực với công việc chung, tâm mình sẽ thoáng rộng, trừ được sự nhỏ nhoi. Không kẹt trong nhỏ hẹp, liền thành cao xa, giúp tâm mình rộng lớn. Kết quả,đối trước các tình huống, thấy mọi việc đều bình thường, không có gì quan trọng như mình vẫn nghĩ. Nhờ sự rộng lớn cho nên nhìn bằng tâm từ bi. Do đây, trí tự sáng, tâm bình thường, năng lực của tâm càng lớn mạnh. Nhờ vậy mà xử lý, hành xử mọi chuyện sẽ khế tâm chân, hợp đạo, không tổn đức, tất cả đều được vẹn toàn, viên mãn.

v Thanh tịnh – Không can thiệp tất cả

Người có trí tuệ sẽ không xử lý trên sự việc mà biết nâng cao tầm nhìn để sự việc không còn giá trị chi phối. Hành giả tu hành cũng vậy, không can thiệp trên bất cứ gì mà biết an định, thanh tịnh tự tâm, trở lại bản tâm thênh thang thì tất cả tự vắng lặng, tiêu dung tất cả (tất cả tự tiêu dung). Cụ thể, đối trước mọi hoàn cảnh, tâm hằng lặng trong, sáng ngời, không lăng xăng luận bàn, tư duy, suy nghĩ trong hai bên thị phi... thì tất cả cũng tự lặng trong, thanh tịnh. Nếu thích các pháp đấu tranh thì biết căn lành, chủng duyên đối với Bát-nhã cạn mỏng. Đó chỉ là tập khí của phàm phu, không có đạo lý gì trong ấy.

8. KẾT LUẬN

Xác quyết công phu tu tập phải từ chân tâm, không sai khác. Khi nào chưa thành Phật thì con đường tu hành chưa viên mãn. Không trụ trước vào bất cứ pháp hữu vi nào. Không lập phần hạn của tâm để thấy tâm là như thế nào đó và an trụ. Không thấy có sở đắc để thủ chứng. Hằng sống bằng tâm vô trụ thì tự ngã không có chỗ để an thân lập mạng. Được vậy, mới có lúc tất cả tự rơi rụng, vỡ vụn, vắng bặt, bất ngờ như tự trả lại bản tâm vốn tự thênh thang sẵn vậy lâu rồi.

Muốn vậy, hành giả phải khéo dụng công khế hợp chân tâm. Xem tất cả các pháp đều không có giá trị. Không vì bất cứ gì để phải đánh mất công phu. Chỉ nhắm đến trọng tâm vì việc lớn sanh tử của chính mình và mọi người. Như thế, tâm tự khoáng đạt, khai sáng, lòng đầy từ bi. Bản thân đã có trí tuệ nên tự thấy biết đúng đắn, hành xử khế đạo giác ngộ giải thoát, tất yếu công phu tu hành tự tiến bộ, không cô phụ chính mình.

 

ABIDING — HOME OF THE EGO

1. GENERAL OVERVIEW

The ego referred to here is the self — discernible through two main signs: first, the identification of the impermanent body and mind as “me”; and second, the subtle, unspoken sense within that there is an “I” in existence.

As the practitioner deepens in their cultivation, they will come to recognise how this ego transforms and manifests in various guises. Yet fundamentally, it falls in a few key categories: the ordinary worldly ego prior to spiritual practice, the ego that appears after practice (practising without skilful application), and the ego that emerges during meditative progress or attainment.

The formation of the ego stems from forgetting one’s true nature, giving rise to deluded consciousness (thức mê), through which the ego arises. Thereafter, the mind becomes trapped, and one clings to appearances — to all worldly phenomena. Consequently, one’s perceiving and knowing fall into dualistic subject-object, discrimination, giving rise to mental agitation. Living from the ego, the mind sinks further into delusion, intensifying self-clinging.

One of the most evident hiding places of the ego in actual life lies in one’s patterns of behaviour and conduct (all one’s actions), especially when the light of awareness does not shine forth (forgetting one’s true nature). Hence, the ego always finds a place to abide. For instance, when one sees or knows something, it is typically “seeing about something” — awaiting an external condition to arise before considering that one truly sees or knows. This, in essence, is abiding in the object. To abide, therefore, is to have forgotten oneself by following after external things — losing sight of the true nature, thus giving rise to deluded consciousness. It is upon this very foundation that the ego takes refuge, continues to operate, and grows ever stronger.

2. ABIDING IN SECURITY — WHERE THE EGO FINDS REFUGE

It is not merely in places of comfort or safety; rather, wherever there is abiding — whether in peace or unrest — there exists a space for the ego to take refuge. The very moment the mind takes hold — even subtly — that becomes a place for the ego to dwell. That situation upset me — this very reaction is abiding: abiding in the upsetting situation; and in that moment, the ego has already arisen and, from there, karma is created.

Sentient beings habitually seek security — striving to settle into a state of peace before all else — and this becomes the critical weakness through which the ego defeats us. We fail to master ourselves.

A common example is this: a disciple favoured by a teacher often becomes reliant, and when difficulties arise, he readily blames fellow practitioners in the community, lacking the capacity to endure and harmonise. This is because the ego has found refuge in leniency. As a result, when a situation occurs that wounds his sense of self, he reacts strongly, speaking and behaving in ways contrary to the Dharma.

Another example: When one has attained a certain level of practice, one may appear steadfast. Yet if one is not skilfully aligned with the Way — adapting fluidly in each moment like a practitioner who applies according to the teachings — one has already been deceived by the ego. Because one regards practice as something to hold onto, the ego subtly grows stronger. It manifests in how one may speak little yet resist listening when others speak. If one truly practises accordingly — abiding in the True Mind of non-abiding — one becomes gentle, flexible, and in harmony with the Dharma, without deviation.

Consider this case: One may live in a peaceful environment of cultivation. Having received the Master’s counsel, one returned to one’s own mind and practised diligently. Yet when faced with unexpected situations or events, one still clings to the self, harbours personal views, and at times holds tightly to opinions — even disregarding all else merely to defend a standpoint. Ordinarily, one may clearly understand that all things — including views and concepts — are illusory; but in these moments, all that remains is the distinction between right and wrong, and one strives at all costs to defend what seems reasonable, completely forgetting the principles of the teaching.

This arises from a sense of comfort and security (comfort in the teacher’s leniency, in the seemingly steadfast practice, in the environment), which provides the ego a place to hide — allowing it to grow stronger. All of these are expressions of the ego, subtly emerging from its hidden refuge in ease.

This shows us: Dwelling in comfort and security, without skilful discernment and careful application of practice, allows the ego to find refuge and grow strong. This is precisely why the more one practises in such a way, the more heavily one clings. Attachment to self only drives one deeper into delusion, farther from the Way, obstructing liberation and generating karmic suffering within the cycle of birth and death. Hence one may see: if a practitioner has long walked the path and is unable to embody simplicity and ordinariness, one may already be off course.

3. INCORRECT PRACTICE — ABIDING IN PEACE, THE EGO GROWS STRONG

This is not a discussion about those not yet ready to undertake practice, but rather a direct reflection upon ourselves — we who have resolved to walk the path with determination. Day by day, we return to the mind; yet, when encountering conditions, we cling tightly to our own views or become overly fixated on notions of right and wrong — forgetting to live by the ever-present True Mind. The cause lies in viewing the mind as something to hold onto — and clinging to the peaceful state it presents. In doing so, one inadvertently departs from the vast, boundless nature of the True Mind, which is intrinsically free from all forms of abiding. As a result, the mind becomes confined to a narrow zone of perceived peace. Then, when confronted with conditions that exceed this comfort zone, the mind is thrown into agitation, perception becomes distorted, and clinging intensifies — as described above.

 

This reveals a critical truth:

When one’s practice is incorrect and the mind abides in a state of peace, the ego will find a place to hide and flourish. This is the favourable condition — the perfect fuel — for the ego to expand.

The key lesson is this:

When the mind is given a place to abide — a point of fixation upon which to settle — the ego finds a refuge and silently grows in strength. When suitable conditions arise, it will erupt in its own way. Therefore, one must clearly recognise this error and make the necessary adjustments in practice.

3. WHAT ARE THE DRAWBACKS OF ABIDING?

- The moment we abide, we are already chasing after external conditions — becoming attached.

Suppose we hear someone say:

“At times, we see others in delusion,

But fail to see, how we ourselves are deluded.”

What teaching do we perceive in this?

If interpreted as a form of self-reflection — to inspire vigilance, encourage self-correction, and avoid judging others — then such a perspective is beneficial. However, if examined from the standpoint of deep meditative application, the above understanding still rests upon perceiving delusion — meaning, the knowing that is based on object — the knowing in duality. Therefore, it has not yet transcended delusion. This kind of mental engagement remains entangled with appearances, lacking the skill to recognise the True Mind directly. As a result, the insight gained remains modest, and the transformative power of practice is limited.

This knowing arises from following after conditions (phan duyên), which then leads to abiding in phenomena. In this case, the “phenomena” in question is delusion. This following and attaching are inherent in the very nature of delusion; when the mind is in delusion, the deluded consciousness naturally seeks out external objects and clings to them. Only with true clarity can this come to an end.

To forget the true mind is to fall into delusion. From there, perception becomes externally oriented — knowing based on or about an object — and so attachment arises. Thus, when encountering a situation, instead of awakening to the True Mind itself, we prefer to intervene with situations. In front of desirable situations, we are inclined to pursue them but fail to recognise the inherent clarity right there. When engaging with Dharma teachings, one becomes absorbed in intellectual understanding and debate — yet forget the mind (forget the true mind). When admonished or reminded, one reacts, preferring to argue over right and wrong — without the inner virtue to digest and transcend both sides — that is duality, in order to directly realise the true nature. As a result, the ego continues to grow, while the eye of the Way remains obscured, and practice stagnates.

- Abiding brings great drawbacks in spiritual practice

To abide in anything whatsoever is to lose touch with the true mind, which is originally all-encompassing.

If one abides in the mind, then the mind has already been turned into some kind of object to serve as a place of abiding. At that point, the mind has become an object (sở duyên), of perception, and is no longer the true, original mind. To abide in the mind in such a way is to become entangled in it —unliberated, confined —contrary to the original nature, which is utterly open, unobstructed, and already complete within oneself. Moreover, the very act of abiding in practice already involves a subtle form of inner restraint or suppression. Eventually, this leads to serious consequences: intense mental or emotional reactions that obstruct one’s cultivation and, in some cases, render further progress very difficult. All forms of abiding described above become fertile ground for the ego to find refuge, giving rise to delusion, self-grasping, and obstacles on the path.

In summary:

To abide is to anchor somewhere — which is not the true mind of non-abiding. To abide in stillness and silence is not yet the True Way; thus, one remains obstructed. To cling to attainment gives rise to spiritual malady in one’s practice. Abiding is the root by which the ego finds shelter, grow strong, and hinder the path.

For practitioners with deep cultivation, the ego is no longer the coarse ego of ordinary people, but a subtle attachment concealed beneath a pure and tranquil mind — extremely difficult to detect. Therefore, in cultivation, one must be discerning and mature, so as to accord with the unborn essence of the True Nature, and align with the formless, true principle — only then may the Way be advanced.

5. WONDEROUS CONDUCT OF NON-ABIDING FLOWS FROM THE TRUE MIND

To follow after external conditions (phan duyên) is delusion — contrary to genuine practice. To abide within one’s own mind is still to remain within the realm of location; to perceive that there is a mind in which to abide is to deviate from the true mind, which is inherently vast, boundless, and all-pervading, all-encompassing. In both cases, one has yet to transcend conditioned phenomena, remains caught in fabrication, entangled in dualities, and still within the cycle of birth and death — thus failing to accord with the true principle of the Way.

Only by subtly recognising the true mind as non-abiding, free from locus, does one align with the Way:

-  It is not in any single place — nor is it present in all places.

-  It is traceless, immovable — yet radiant and wondrously responsive; all actions unfold from stillness.

In such a state, one’s comings and goings, one’s activities and dealings with conditions, are never apart from the silent, formless nature of true suchness. When the practitioner attains such a state of ‘serene composure in all deportments’ (oai nghi tịch tĩnh), the Buddha referred to this ground as the “Wondrous Conduct of Non-Abiding” (diệu hạnh vô trụ). Here, conduct (hạnh) refers to all activities and movements that flow wholly in accord with the Dharma — arising from stillness and the formless; thus, it is called wondrous conduct.

The practitioner who has reached this ground moves with conditions, flows with time, comes and goes — yet sees no coming and no going. Such conduct flows directly from the intrinsic, locationless nature of the True Mind — all-pervasive, ungraspable, and free from all abiding. Therefore, it is named Wondrous Conduct of Non-Abiding.

To attain this ultimate state, the practitioner must first firmly establish the core principle and standpoint in practice:

The essence of practice lies in awakening the mind — all else is secondary and holds no enduring value.

Grounded in this foundation, one practises accordingly. In the midst of conditions, amidst all affairs, one skilfully sees through all appearances without grasping or abiding — neither in any object nor in any place. Right here, the mind becomes luminous and light, leaving no trace — there is no longer a mind that abides or rests anywhere. Whether coming or going, in daily affairs or the carrying out of tasks, it is all done with just such a mind. Only as such does one enter the realm of wondrous conduct of abiding (diệu hạnh vô trụ). Engaging in practice in this way is to directly accord with one’s own mind-nature. The practice then flows freely and without obstruction. The path deepens. Nothing hinders the Way.

6. PRACTICE MUST BEGIN FROM THE MIND

When faced with a single teaching, its impact may vary greatly — depending on each practitioner’s application of mind. One who devotes one’s heart fully to practice will feel deeply moved upon hearing the Dharma. One who is engaged in supporting the Sangha or attending to Buddhist affairs may instead find profound meaning in the very act of fulfilling duties. Such differences arise from the direction of one’s inner orientation — the way the mind is applied — for each individual’s disposition and karmic capacity is not the same.

A practitioner who practises with wholehearted dedication gains the opportunity to deepen inner realisation. However, one must skilfully eliminate subtle abiding, which otherwise allows the ego to grow stronger, becoming rigid and obstructive to the Way. When situations arise that require engaging in Dharma activities, if one knows how to master the mind subtly within the task itself, active functioning (hoạt dụng) will be revealed, leading to unobstructed integration and fulfilment. Nonetheless, care must be taken to avoid becoming distracted — which could result in a growing reluctance toward sitting meditation. In such cases, one must honestly reflect on one’s practice and be sincere with oneself.

One who allows the true mind to shine forth in one’s living will naturally be at peace, at ease — feeling no pressure in practice, nor attaching undue importance to anything. Such a practitioner flows in harmony with all circumstances, adapting to each condition, while clearly seeing that all is illusory, unmoved within. Speaking or remaining silent, acting or resting — all like the bending and stretching of an arm: in accord with time and conditions, free from entanglement. As such, the Way shines forth effortlessly, harmoniously complete. When the mind is applied in accordance with the Way, the path will naturally unfold — it cannot be otherwise.

In practical terms, right here and now, in the face of all circumstances, situations, and events — are we at ease in stillness — free, and unobstructed — seeing and hearing things as they are? Or are we tense, burdened by significance, constantly analysing and judging everything? Is the mind naturally aware from within? Or is it knowing according to external events, discerning and judging based on appearances? Is it not, in this very moment — without a mental trace, open and expansive, all-aware yet immovable — in full accord with the all-pervading essence of the true mind? Or is there something within — a subtle object held onto — which one feels the need to protect, to follow, thus causing the mind to become obstructed and constrained? The answer lies within what has just been presented. If one earnestly examines one’s mind with discernment, one’s practice will naturally deepen.

7. TO MAINTAIN BALANCE IN PRACTICE

- Be The Light of True Mind

In undertaking Zen meditation, one must subtly be the very True Mind without any mediation — beyond that, nothing else matters.

One’ being is the very radiant awareness: spacious, unbound, and non-abiding. Be the mind that is light, at ease, and natural — allowing it to see, hear, and know on its own. Here, there is no mark of practice, nor any trace of mental fabrication. Right there, the true mind reveals itself — radiant and present. Do not give weight to worldly things in a way that causes the mind to follow and analyse them, for in doing so, one unwittingly overlooks the very essence of the true mind.

Plainly, right here and now, we are the very essence of the true mind — where the mind naturally knows with its own intrinsic clarity. There is no need to know about anything — this awareness — radiant and undisturbed — knows all without movement.

Do not give weight to anything. Do not cling to words, analyse for right or wrong, or judge what is reasonable or unreasonable. The very moment one begins to follow after worldly matters, one is already deluded — having lost touch with oneself and followed after external things.

One who lives by the Way, regardless of how harsh or adverse the conditions may be, still chooses the Way and preserves the mind. This stands in contrast to those lacking in practice — even when circumstances are favourable and abundant with choices, they still follow the path of struggle and birth-and-death, lost in delusion, bringing suffering upon themselves

- Be Neither Self-Centred nor Petty

When the ego is regarded as important, the mind tends to become narrow and confined. A self-centred mind, limited in scope, always harbours a hidden ego within. As a result, one forgets the suffering and pain of others. This often manifests as a tendency to seek advantage for oneself. One’s speech, actions, and behaviour may easily hurt others — and in doing so, also wound one’s own heart of compassion. From this, mistakes and unwholesome deeds arise, becoming obstructions to the path and to the cultivation of the Way.

- Offering Kindness – Imparting Virtue (Generating the Mind)

When one generates the mind of giving for the benefit of others, or actively take up shared responsibilities, the mind naturally becomes open and spacious, freeing itself from pettiness and triviality. No longer caught in narrowness, it becomes at once lofty and generous.

As a result, when facing various situations, one sees things as they are — no longer assigning exaggerated importance as one once did. Because of this inner generosity, one is able to view circumstances with a compassionate heart. Intelligence naturally shines forth, the mind remains as ‘is’, and its inner strength grows ever greater.

In this way, all matters are handled in accord with the true mind and aligned with the Way — without diminishing one’s virtue. All is brought to fulfilment and perfection.

- Inner Stillness — Non-Interference with All Things

One with wisdom does not handle situations by becoming entangled in them, but instead elevates their view so that such matters no longer hold the power to dominate or disturb. Likewise, the practitioner does not interfere with anything but maintains the inner peace — allowing the mind to settle and return to its own spacious nature. When the true mind is as such, all things naturally fall silent; everything dissolves of its own accord.

In concrete terms, in any circumstance, the mind remains in stillness and radiant awareness — free from agitation, free from debate, free from discursive thought, free from right and wrong — here, all things are silent and pure.

If one delights in contentious dharmas (pháp: vạn sự, vạn vật)or clings to conflict, one should recognise that one’s wholesome roots and karmic affinity with Prajñā are still shallow. Such tendencies are merely habitual patterns of ordinary beings — there is no true Dharma in such struggles.

8. CONCLUSION

Affirm with certainty that all cultivation must arise from the True Mind, without deviation. Until one has become a Buddha, the path of practice is not yet fulfilled. Abide not in any conditioned dharma (allworldly things that are formed, constructed, dependent on causes, and impermanent). Conceptualise not a limit for the mind, as though it were some definite thing in which to dwell. See no attainment to be grasped or certified.

Ever living by the mind of non-abiding, the self has no ground upon which to rest or assert its identity. Only then may there come a moment when everything suddenly falls away — crumbles, dissolves — one unexpectedly realises that one is the very inherent, original mind: all-pervasive, open, and boundless, just as it has always been.

This realisation is for the practitioner who engages in practice with subtlety in alignment with the True Mind — recognising that all things are inherently without value. One must not let anything affect one’s practice. One should attend solely to the essential matter — the great question of birth and death, both for oneself and for all beings. As such, the mind naturally becomes open, unobstructed, awakened, and filled with compassion. With wisdom, one naturally is righteous and acts in accordance with the Way of Awakening and Liberation. As a natural result, the practice deepens on its own, and one does not betray oneself.