a)  Vọng là gì?

Chữ ‘Vọng’ nghĩa là giả, là chỉ cho tất cả những gì huyễn hóa, không thật; cụ thể không phải là tâm chân.

b)  Vọng gồm những gì?

Vọng gồm tất cả những gì không phải chân thật là mình; là tất cả những gì bên ngoài, bị chúng ta nhận biết. Điển hình như thân tâm sanh diệt và muôn sự muôn vật, kể cả có một cái tâm để nhận biết, hoặc sở chứng, sở đắc... Bởi những thứ này bị chúng ta nhận biết, là ngoài mình, còn biến đổi sanh diệt cho nên chúng là huyễn vọng, chưa phải chân.

c)  Tri vọng

Trong phạm vi bài này đề cập cụ thể đến việc hạ thủ công phu. Khi tọa thiền, ngồi yên lắng, không tiếp xúc cảnh duyên, thân đã bất động, hành giả biết rõ những niệm tưởng khởi lên trong đầu là huyễn hóa, không thật, không theo. Trong cuộc sống, trên mọi sinh hoạt, bên cạnh những niệm tưởng, chúng ta còn biết rõ thân, tâm sanh diệt, cảnh giới, vạn vật... đều huyễn hóa.

d) Tại sao phải biết vọng?

Thiền sư Khuê Phong Tông Mật nói: “Vọng tưởng tuy không, nhưng theo nó thì thành sự”. Bản chất thật của các pháp hữu vi (thân tâm sanh diệt và muôn sự muôn vật) là huyễn hóa, không thật. Nếu không biết rõ sự thật này, sẽ bị các vọng chi phối, khiến mê lầm, rồi tạo nghiệp, phải đi trong sanh tử chịu các khổ đau. Cái huyễn mà tưởng là chân, nhận lầm cái huyễn vọng làm mình nó sẽ phá tan gia sản vô giá trong ngôi nhà chân thật chính mình, cho nên đức Phật nói: “Nhận giặc làm con”.

e) Tại sao chỉ biết vọng tưởng?

Vọng là tất cả những gì thuộc về pháp hữu vi, còn bị vô thường biến đổi sanh diệt; nó rỗng tuếch, không thật. Nhưng tại sao khi nói đến pháp Tri vọng, phần đông nhiều người nghĩ ngay đến phương diện chỉ biết những niệm tưởng trong đầu (tâm sanh diệt) là vọng tưởng, không theo?

Nếu không có tâm niệm thì tất cả mọi thứ còn lại trở nên vô nghĩa, không có giá trị chi phối. Như thế, chúng ta cũng không cần phải tu hành. Mọi thứ huyễn vọng tuy nhiều, nhưng tất cả đều từ tâm niệm mà nhận biết hoặc tạo tác nên. Do đó, chỉ cần thấy rõ tâm niệm là huyễn hóa, không thật thì tất cả không còn giá trị chi phối. Và thấy mọi thứ bên ngoài là không thật cũng để dừng lại tâm niệm huyễn vọng này.

3. TÍNH TIÊU BIỂU, ĐẶC TRƯNG CỦA PHÁP TRI VỌNG

Khi chưa chứng ngộ, chưa thành Tổ, thành Phật thì ai cũng có vọng tưởng (những niệm tưởng sanh khởi trong đầu). Nếu không khéo tu hành thì chúng ta đang sống trên vọng tưởng, bởi nó đang có, chưa lặng. Nhưng vọng tưởng là hiện thân của nhân duyên đau khổ. Trước mắt, niệm tưởng trong đầu càng nhiều, sẽ khiến cho con người trở nên căng thẳng, tạo thành áp lực, mệt mỏi. Sâu xa hơn, chính những niệm tưởng (ý nghiệp) này xui khiến chúng sanh tạo nghiệp, để rồi phải theo nghiệp đi trong sanh tử chịu các khổ đau. Do vậy, là người tu hành, ai cũng phải hàng phục cho bằng được các niệm tưởng này. Tu bất kỳ pháp môn nào cũng phải lắng cho được vọng tưởng mới được tự tại giải thoát. Dù cho nhận thẳng chân tâm thì các vọng tự lặng, cũng là một phương pháp hàng phục vọng tâm này. Đây chính là tính tiêu biểu, là đặc trưng của pháp Tri vọng (Biết vọng không theo).

 4. KHÁI QUÁT SƠ LƯỢC PHÁP TRI VỌNG

Tri vọng là biết vọng không theo. Cụ thể ở đây nói thẳng đến việc dụng tâm, thấy rõ tất cả những tâm niệm trong đầu khởi lên đều là bóng dáng của tiền trần, nó có nhiều thứ đắp đổi thay nhau khởi diệt liên tục, tất cả đều huyễn hóa, không thật, hành giả không theo. Để dễ dàng nhận hiểu, áp dụng vào công phu, Hòa thượng Tông chủ Thiền phái Trúc Lâm hiện nay chia ra làm hai giai đoạn để hành giả dụng công; đó là ‘Tướng tri vọng’ và ‘Tánh tri vọng’.

a)  Tướng tri vọng (khái quát)

Phương pháp này áp dụng cho những vị chưa thuần thục. Sau khi đã thực hành thành thục các phương pháp bổ trợ điều thân và điều tức, hành giả tiến lên pháp Tri vọng. Hành giả ngồi yên, tỉnh giác, nếu có niệm tưởng khởi lên thì biết nó là huyễn hóa, không theo.

b)  Tánh tri vọng (khái quát)

Lúc này công phu tu tập thiền đã thuần thục, hành giả ngồi yên, tâm lắng lặng, không khởi, nhưng tự sáng biết rõ ràng. Hành giả thấy rõ chơn và vọng đều từ một thể của tự tánh biến hiện. Như sóng và nước tuy khác, nhưng cả hai đều đồng một tánh ướt. Ngay khi đang còn vọng niệm, không biết theo hay biết về theo đuôi của nó, cũng không thèm nghĩ là để mặc kệ hay khởi thêm gì; chỉ là khéo thầm nhận thẳng tự tánh sáng biết vô tướng. Dù chưa ngộ đạo, nhưng khi lực dụng đủ lớn thì các vọng tự mất giá trị chi phối, tâm tự an lặng. Tất cả các vọng tuy còn, nhưng đều trở nên yếu ớt và lặng trong. Thân tâm lúc này an lạc đến diệu kỳ.

5. NHỮNG ĐẶC ĐIỂM LIÊN QUAN ĐẾN PHÁP TRI VỌNG

a) Sự khác nhau giữa tướng tri vọng và tánh tri vọng

Tướng tri vọng và tánh tri vọng khác nhau ở những điểm căn bản nào?

Tướng tri vọng áp dụng cho những vị thực tập thiền chưa thuần thục. Ở giai đoạn này, hành giả đang còn trong quá trình ‘Thực tập hay thực hành pháp tu’.

Tánh tri vọng là áp dụng cho hành giả thực tập thiền đã thuần thục. Lúc này, công phu chỉ là ‘Ngay vọng, khéo thầm nhận lại tánh chân’. Ví như sóng và nước tuy là hai trạng thái khác nhau, nhưng tánh ướt của nó thì không hai, không khác.

Điểm khác nhau căn bản ở đây là hành giả thực hành thiền đã thuần thục và chưa thuần. Tức là nhấn mạnh đến việc công phu đã thuần thục hay chưa thuần thục, chứ không luận về thời gian là đã tu lâu hay mới vào tu.

b) Vọng giác và trí tuệ

Biết vọng thế nào thì “Biết vọng vẫn còn là vọng giác”? Và biết vọng thế nào thì “Ngay biết là trí tuệ”?

Luận Tọa Thiền, Thiền sư Đại Giác nói: “Thấy sắc, nghe thanh, ngửi hương, cảm xúc, biết pháp là đức dụng của sáu căn”. Cho thấy, ngay thấy nghe biết rõ ràng mà không phân biệt, đó là đức dụng của sáu căn hiển nhiên như vậy, chưa có vọng và chơn, kiến văn giác tri không có lỗi. Ngài nói tiếp: “Nương cảnh giới này mà phân thiện ác, biện tà chánh là trí tuệ”. Như vậy, ngay khi thấy nghe hiểu biết, nhận rõ chân ngụy rành rẽ mà không cần phân biệt, đó là trí tuệ. Nhưng nếu: “Do nhơn nơi đức dụng sáu căn mà lập nhân ngã, sinh thương ghét thảy đều là vọng kiến”. Tức là không còn ở nguyên thể ban đầu mà đã phân hai, có năng và sở, ta và người, từ đó bản ngã được lập nên, mới rơi vào vọng kiến và bắt đầu mê muội, sanh ra các lỗi lầm.

Tóm lại, ngay khi lặng sáng, không động; biết rõ vọng và chân rõ ràng mà không cần phân biệt thì đó là trí tuệ. Một cách cụ thể, nếu hành giả khởi biết để biết vọng thì cái biết có tướng trạng ấy là vọng giác. Ngược lại, nếu không khởi mà tự sáng biết thì ngay biết là trí tuệ. Nếu cho rằng, cái biết vọng tưởng vẫn còn là vọng giác, thì ai nhận biết đó là vọng giác, nếu không phải là chân tâm đang sẵn đó? Hãy buông luôn đi thì tánh này liền đó hiển hiện, bặt nghi ngờ.

Nếu vẫn còn bảo không phải là trí tuệ thì cái gì là trí tuệ chân thật, chỉ ra xem! Nếu còn có một thứ để đem ra chỉ được thì hãy buông luôn đi, đừng khởi, nhưng không mê thì ngay đó tâm tự sáng biết, chính là trí tuệ chân thật hiện tiền.

Khéo tu thì nhận thẳng. Chưa thể như thế thì hãy lột hết, buông sạch nhưng sáng rỡ, không một vết mê mờ, thẳng đó khéo nhận, liền xong.

c) Đã biết là huyễn vọng, nhưng vì sao vẫn còn bị các vọng chi phối?

Đứng ở đâu để biết vọng?

Khi nghe nói về vọng, chúng ta sẽ hiểu rõ vọng tưởng. Nhưng tâm hiểu biết ấy là có tướng, còn loạn động sanh diệt cho nên chính nó cũng là một loại vọng. Như vậy, dùng tâm vọng để hiểu về triết lý vọng thì quả thật chúng ta đang chìm trong nó, chưa thoát khỏi vọng, do đó còn bị các vọng chi phối. Nếu khéo lặng lại, tâm tự sáng biết mà không thèm khởi mới biết. Tâm lặng sáng ấy tự rõ biết các vọng, nhưng không động, không trôi vào vọng, mới thoát khỏi vọng, mới có diệu lực thắng được vọng tưởng, không bị các huyễn vọng chi phối.

Do chưa đủ tỉnh lực

Cần biết rõ sự thật, khi tâm khinh an, tỉnh lực sẽ mạnh thì các vọng tự yên chứ không thể do làm gì đó để được. Nếu quan tâm vọng còn nhiều hay ít, còn bị chi phối hay không, hoặc làm gì đó để hết vọng thì tất cả chỉ vô nghĩa, vẫn còn bị vọng chi phối. Bởi tất cả những tâm niệm, việc làm và công phu như trên đều còn tạo tác, thuộc về vọng cho nên không thể thoát khỏi sự chi phối của chúng. Chỉ là khéo buông thư, bình thường để không tạo dấu vết trong tâm, nhưng giác sáng chứ không phải buông thả cho tâm lan man trôi nổi bồng bềnh; sẽ có lúc tâm tự khinh an (vui nhẹ, sâu lắng nhưng thênh thang). Sức giác sáng mạnh thì các vọng bỗng dưng tự nó mất giá trị chi phối. Lúc này, sự tu tập vô cùng nhẹ nhàng và an vui. Cho đến khi thời tiết nhân duyên chín muồi, tâm tánh bừng ngộ thì vọng tự dứt bặt.

Nói thêm, khi mới vào tu, thực hành pháp sổ tức (đếm hơi thở), hành giả không nên can thiệp, không làm gì trên vọng tưởng mà chỉ nên khéo dụng công làm sao cho thân tâm được thông suốt, nhẹ nhàng, khinh an. Năng lực này sẽ khiến cho vọng tưởng vô hại, giúp chúng ta làm chủ dễ dàng. Bên cạnh công phu tọa thiền, hằng ngày hành giả khéo điều hòa trong các sinh hoạt, tập thể dục và ăn uống điều độ, bớt tán loạn, sẽ giúp cho việc tu tập dễ dàng khinh an.

6. KHÁI QUÁT CĂN BẢN PHÁP HÀNH

Muốn đành lòng để dồn hết tâm lực vào việc hạ thủ công phu tu tập, hành giả cần nhận định cho thật rõ đường hướng tu hành để có tầm nhìn và xác định đích đến một cách rõ ràng, rành mạch.

a)  Đích đến

Một cách ngắn gọn, thẳng thắn, tất cả chúng ta tu Phật, mục đích để thành Phật. Ngoài ra, không thành bất cứ gì khác. Muốn thành tựu quả vị vô sanh Phật đạo, không thể từ nhân sanh diệt mà phải bắt đầu bằng nhân vô sanh. Tánh mình vốn tự không sanh diệt, chính là nhân vô sanh. Như vậy, cái đích gần mà hành giả phải chạm đến là ngộ tánh. Tiếp theo, bảo nhậm, sống thẳng tự tánh là tu hành. Cho đến khi công viên quả mãn, Phật đạo tự thành tựu.

b)  Lộ trình – Công phu

Con đường ngộ nhập tự tánh tựu trung có hai lối (nằm trong hai khả năng):

v Một là ngay đây trực ngộ, còn gọi là đốn ngộ.

Thiền sư đương cơ khai thị, hành giả thẳng đó trực ngộ tự tánh. Hoặc là hành giả thoạt nghe hay tình cờ đối diện một cơ duyên nào đó thoáng qua, bất ngờ ngộ nhập, không qua phương tiện thứ lớp.

v Hai là dụng công đúng pháp.

Nếu chưa thể thoạt nghe liền ngộ thì phải khéo léo dụng công đúng pháp. Cụ thể, chỉ là tự mình giác sáng, hướng tánh vô tướng giác sáng để tu tập, mới khế tự tánh. Khéo dụng tâm, vắng bặt mất hút dấu vết và không mê; có tướng hay không tướng đều không can thiệp, không khởi thêm gì. Theo thời gian, công phu thuần thục, sẽ đắc lực. Thời tiết nhân duyên chín muồi, tánh mình tự bừng ngộ.

Đây là căn bản, là sự thực của việc tu hành, là chánh tu. Ngoài ra, tất cả đều là phương tiện tạm thời để dẫn dắt chúng ta trở về con đường chánh tu vừa nêu trên. Cần nhận biết rõ ràng để xác định: ‘Mình đang cần gì, phải làm gì’, để không bị lẫn lộn.

c) Tóm lại

Trọng tâm dụng công tu tập như pháp gói gọn trong hai phạm trù: Không sai và phải đúng.

v Không sai

Hành giả khéo dụng công tu tập không để rơi vào các tướng. Điển hình như tướng của phương pháp, tướng dụng công, hoặc tướng của tâm (dấu vết của tâm hoặc sở đắc).

v Phải đúng

Bặt dấu vết – Mất hút tướng – Không mê thì tự tánh giác sáng hiện tiền, chứ không phải thấy có một tự tánh để thầm thầm chăn giữ nó. Sống như thế là đang dụng công tu hành, chứ không tìm một tướng tu hành nào khác. Dụng công như thế mới khế tự tánh vô sanh. Và có khế tự tánh thì mới có lúc tánh này tự bừng ngộ. Bởi ngộ chỉ là trả lại tánh mình chứ không phải ngộ ra một tánh thể như thế nào đó. Hành giả dụng công đúng pháp, khi thời tiết nhân duyên chín muồi, bất ngờ tánh này bừng vỡ, hiện bày ra, gọi là ngộ tánh.

Kinh Kim Cang, Phật dạy: Không rời tự tánh, tu các công đức lành, nhưng không rơi vào tướng thì sẽ thành Phật.

Đã ngộ thì sống bằng tự tánh ấy, các đức dụng tự thành tựu. Nếu hành giả chưa ngộ thì dụng công tu thiền như vừa nêu trên. Luôn trở lại tự tánh giác sáng, tức không rời tự tánh. Khéo tùy thuận các pháp, tùy duyên tu tập các công đức lành. Nhưng sống bằng tự tánh, không phân biệt ta người và việc làm, vượt thoát hai bên, sẽ vô tướng, tức không rơi vào các tướng. Dụng công như thế, đức Phật khẳng định chắc chắn sẽ thành tựu Phật đạo.

7. KHÉO DỤNG CÔNG

Khi tri vọng, cần thấy rõ ‘Mình đang tự sáng biết, chứ không phải biết về hay biết theo vọng tưởng’. Do đó, hành giả không can thiệp trên vọng. Ngay vọng, hành giả chỉ là tự giác sáng – Không theo, không làm thêm gì trên nó. Cụ thể, tùy vào căn cơ và trình độ mà có ba khả năng công phu thể nhận tự tánh:

Một là: Khéo ngay các vọng, nhận thẳng tự tánh giác sáng không nằm trong hai tướng động và tịnh thì các vọng tự trừ.

Hai là: Ngay khi đang vọng, khéo nhận ngay tánh lặng trong – Không can thiệp trên vọng.

Ba là: Khéo điều hòa thân tâm lặng – an – suốt thông, sẽ giúp hành giả làm chủ vọng tưởng. Cụ thể, vọng tưởng tự nhẹ nhàng, không chi phối gì.

Cách một là thẳng tắt, không qua các bước chuyển tiếp của tâm thanh tịnh thuần thanh tuyệt điểm, thẳng tiến, an toàn. Hai cách còn lại, hành giả sẽ phải đạt đến chỗ thuần tịnh rồi mới ngộ tánh. Do đó, cần phải khéo nhận biết để tiến đến rốt ráo, không dừng giữa đường được ít cho là đủ. Đây không phải lý thuyết mà là sự thật trong tâm, không phải do ai đặt định mà do sự khải phát dụng tâm ban đầu. Tu theo hướng nào, tâm hành giả tự thành tựu theo hướng tương ứng. Tùy vào căn cơ, tùy theo khả năng của từng người để khéo dụng tâm theo một trong ba khả năng trên, công phu sẽ đắc lực.

8.KẾT LUẬN

Tất cả chúng ta ai cũng vốn sẵn tánh chân, do thoáng bất giác nên rơi vào vọng động sanh diệt, tạo nghiệp, thọ sanh, chịu các thống khổ. Khi vào thân người, nhận thân tâm sanh diệt làm mình, cho các pháp là thật do đó bị trói buộc, chi phối, căng thẳng, khổ đau. Nguồn cơn bởi do mê lầm nhận vọng làm chân. Nếu biết bản chất muôn sự muôn vật vốn dĩ không có gì thật, liền đó trở lại tánh chân thì tất cả trở nên trong lặng, tự vượt thoát. Dù đã trót lỡ muôn kiếp mê, nhưng khéo ngay đây nhận lại tự tánh giác sáng thì tức khắc trở lại cội nguồn uyên nguyên sáng rỡ, tiêu sái tự tại. ‘Tri vọng nhận chơn’, xưa nay vẫn là con đường thiết thực cho những ai muốn tìm về cố hương muôn thuở chính mình.

 

 

EXPERIENCES FROM THE PRACTICE OF “KNOWING ILLUSION”

 1. INTRODUCTION

 Mistaking the false for the real, confusing illusion with truth — such is the root of suffering. The Buddha once said: “Taking the enemy to be one’s own son.”  To clearly discern between illusion (vọng) and truth (chân), without confusion — This is already wisdom.  To depart from illusion and return to truth is the hallmark of one who walks the path. The very moment of thought arising, if one returns to the true nature, it is straightaway no-mind; this is the practitioner who subtly masters the mind. Delusion is none other than True — this is the realm of effective practice. 

Hence, the essence of spiritual training is summarised as: “Departing from illusion, returning to the True Nature.” Recognising and abiding in the True Nature, illusory thoughts naturally dissolve — this is one approach. Another is to refrain from following illusions, allowing the True Nature to reveal itself. 

For those not yet able to leap directly into the ground of the Tathāgata, careful discernment between illusion and truth is needed before practice can take root.

2. RECOGNISING ILLUSION AND THE PRACTICE OF KNOWING ILLUSION

 a. What is illusion (vọng)?

 The word ‘Vọng’ means false or unreal. It refers to all that is illusory, untrue — not the true mind. 

b. What does illusion encompass?

 Illusion is everything that is not who you truly are; it encompasses all the external phenomena that can be perceived – including this impermanent body and mind, all worldly objects and matters, even the mind that perceives, and experiences of attainment or realisation. As all of these are objects of perception, are external, and subject to change and decay, they are illusory — not the real.

 c. Knowing Illusion (Tri vọng)

 Within the scope of this text, the focus is placed on the practical application of practice. When engaging in seated meditation — sitting in stillness, disengaged from sensory stimulation — the practitioner clearly recognises that the thoughts arising in the mind are illusory and unreal, and thus does not follow them. In daily life and throughout all circumstances, one goes beyond merely being aware of thoughts in mind, one also clearly sees that the body and mind, all appearances and all things, are entirely illusory.

 d. Why must one knows illusion?

 Zen Master Guifeng Zongmi taught: “Though illusions are empty, if followed, they become realities.” The very nature of all conditioned phenomena — body, mind, and all worldly appearances and events — is inherently unreal. But failing to recognise this truth, we are led by illusions, creating karma, and thus remain entangled in the cycle of birth and death. Mistaking illusion for the real, identifying it as who you truly are is to forfeit the priceless treasure of our True Nature. This is why the Buddha warned, “Taking the enemy to be one’s own son.”

 e. Why merely attend to recognising the mental illusions?

 Illusion refers to all things that belong to conditioned phenomena — those that are impermanent, subject to change, and arising and ceasing. They are hollow and unreal. Yet when it comes to the method of Knowing Illusion (Tri vọng), many tend to think only in terms of being aware of mental images or thoughts in the mind (the arising-and-ceasing mind) as illusions, and simply not following them.

 The reason is as follows:

 If there were no thoughts in the mind at all, then everything else would have no meaning and hold no power to influence us. In such a case, there would be no need for spiritual practice. Though illusions are many, all are perceived or constructed through thoughts. Therefore, once one clearly sees that these thoughts are illusory and unreal, everything else loses its power to influence.

 Moreover, seeing all external phenomena as unreal also is only to serve bringing these illusory thoughts to rest.

 3. DISTINCTIVE FEATURES OF THE PRACTICE OF KNOWING ILLUSION

As long as one has yet to awaken — not yet a patriarch or Buddha — one will still experience illusory thoughts. Without proper training, one is completely immersed in them. Thoughts are the very root of sufferings. On the surface, excessive thinking brings stress, pressure, and weariness. On a deeper level, thoughts (mental karma) lead beings to act, create karma, and be carried along by it through the cycle of birth and death, undergoing countless forms of suffering.

 Hence, all practitioners must learn to subdue thoughts. Regardless of the method, true freedom depends on the silencing of thoughts. Even direct recognition and abiding in the true mind causes illusions to naturally cease — this, too, is a form of subduing thoughts. This is the representative and defining feature of the method of Knowing Illusion —  Knowing illusion, not following it.

 4.OUTLINE OF THE METHOD

 Knowing Illusion means to know illusion and not follow it. Specifically, in the context of mind training, it is to see that every mental formation is but a shadow of past experiences — constantly arising and dissolving, one replacing another — unreal. The practitioner does not pursue them. 

To support understanding and practical application, the current Patriarch of the Trúc Lâm Zen lineage divides this method in two phases: 

a. Phenomenal Knowing of Illusion (Tướng Tri Vọng) — An Overview

 This is for those who have not yet matured in practice. After completing foundational methods to regulate the body and the breath — one advances to this phase. One sits in stillness, with awareness present. Simply remain thus — and when thoughts arise, know that they are illusory and do not follow.

 

b. Essential Knowing of Illusion (Tánh Tri Vọng) — An Overview

 This level pertains to those whose practice has become established and steady. One sits in stillness — body and mind truly at rest — yet awareness remains naturally present. One sees clearly that both truth and illusion arise from the same source — like waves and water sharing the same wetness. Even in the presence of thought, one neither follows nor rejects it. One does nothing to interfere, but silently and subtly abides in the formless, knowing nature. Though not yet fully awakened, as the power of awareness deepens, illusions gradually lose their influence. Though they may still arise, they are weakened, and the body and mind settle into profound peace.

 5.Essential Aspects Concerning the Practice of Knowing illusion (Tri Vọng)

a.The Distinction between Phenomenal and Essential Knowing of Illusion

 What are the fundamental differences between Phenomenal and Essential Knowing of Illusion?

 The primary difference lies in the maturity of practice.  

The Phenomenal Knowing of Illusion pertains to those whose practice has yet to be refined. At this stage, the practitioner is still in the process of training or practicing methodically. 

Essential Knowing of Illusion applies to those whose practice has ripened. At this point, there is no longer the sense of doing or applying a method. Rather, right amidst illusion, one silently and skilfully abides in True Nature. It is like waves and water — though their forms differ, their wet nature is not two, not separate.

 The essential difference lies in whether the practitioner’s training has become fully integrated or remains in development. It emphasises the maturity of realisation, not the length of time one has been practicing. One may have practiced for years without depth, while another, though newly entering, may abide with clarity and ease.

 b.Deluded Awareness and Wisdom

 How is it that “the Knowing of Illusion is still deluded awareness”? And how is it that “The very knowing is wisdom”?

 In the Treatise on Seated Meditation, Master Dazhao said: “Seeing sights, hearing sounds, smelling scents, feeling sensations, and knowing mental objects — these are the subtle functioning of the six senses.”

 We can see from here that the natural operations of the six faculties—eyes, ears, nose, tongue, body, and mind — manifest as the subtle functioning when free from discrimination. In this state, there is neither illusion nor truth; seeing, hearing, understand, and knowing are without fault.

 He added, “To distinguish good from evil or true from false, with this pure awareness — that is wisdom.”

 Thus, the very seeing, hearing, understanding and knowing that clearly discern true from false, and are non-discriminating are wisdom.

 However, “If this knowing gives rise to ‘I’ and others — giving in to liking and disliking — then deluded perception arises.”

 At this point, one is no longer abiding in the original awareness but has already entered duality — establishing subject and object, ‘I’ and others. From this, the ego is formed, leading to deluded perception and the onset of ignorance, giving rise to various strays.

 In summary, when the mind is naturally silent, present, and undisturbed — able to discern truth from illusion without discrimination — such a state of mind is wisdom. Specifically, if one sees that he is the ‘knower’ or the observer who is aware of the illusion, then this knowing or observing has form. That is, there is the knower and the known, the observer and the observed. This is still a deluded, dualistic perception. But if one is the very awareness itself, without initiating any knowing, then that knowing is true wisdom. Even if one says that knowing illusion is still “deluded knowing,” then who is it that recognises that? If not the true mind itself? Let go completely, and this awareness will shine forth, free from doubt.

 If this is not true wisdom, then what is?

 And if you still attempt to define it, relinquish that as well. When thoughts do not arise and delusion is not born — right there, the mind naturally shines with awareness; this is the very presence of true wisdom.

A skilful practitioner will realise directly. If that is not yet possible, then strip away all, let go completely — yet remain brightly aware, without the slightest trace of delusion. Right there, subtly abide — it is all done. 

c. Though it is already known to be illusory, why then does it still exert influence? 

From where does one stand to know illusion?

 When we hear an explanation about illusion (vọng), we may grasp it intellectually. Yet this understanding has form (a mental activity) — restless, arising and ceasing — and is therefore itself a kind of illusion. Thus, using a deluded mind to grasp the philosophy of illusion only means one is still immersed in it, not yet free from it, and therefore still subject to its influence.

But if one subtly rests in stillness letting the mind naturally and brightly shines forth without initiating the awareness — and it is only then that true knowing arises. That luminous, still mind will clearly see through all illusions without being disturbed, without being swept into them. Only such a mind is truly free from illusion — only then does it possess the transformative power to overcome illusory thoughts, no longer subject to their sway.

Due to Insufficient Awareness: 

One must first see the truth clearly: when the mind is unburdened and in deep peace, awareness naturally strengthens, and illusions will settle on their own — it cannot be forced by doing something. If one remains concerned with whether illusory thoughts are many or few, whether they still exert influence, or tries to do something in order to eliminate them — all of that is ultimately meaningless. One is still caught in illusion. All such thoughts, efforts, and spiritual practices are acts of fabrication; hence they belong to illusion and cannot escape its influence. 

It is merely a matter of skilfully letting go — resting at ease in ordinariness without leaving traces in the mind — yet ever lucid, not a drifting mind that wanders aimlessly. In due time, the mind shall naturally become serene and unburdened (a quiet joy, light yet vast). When the power of awareness is heightened, illusory thoughts will lose their influence. At this point, the practice is effortless and filled with gentle joy. Eventually, when the right time and conditions ripen, realisation will suddenly dawn, and all illusions will completely dissolve. 

Furthermore, at the outset of practice, when engaging in the method of counting the breath, the practitioner should not interfere with, nor act upon, discursive thoughts. Rather, one should engage skilfully in the practice so that body and mind become fluid, light and at peace. This inner-ease vitality renders illusory thoughts harmless and grants the practitioner greater mastery. Alongside sitting meditation, one should also regulate daily life — engaging in physical exercise, maintaining regular and moderate diet, and reducing mental scattering. Such balanced living supports a practice that is naturally tranquil and light. 

6.A GENERAL OUTLINE of THE PRACTICE

 To wholeheartedly devote oneself to the practice, one must first clearly discern the path of practice — to establish a clear vision and firmly determine the direction and goal.

 a.The goal

 Simply put and without evasion: all of us who practise the Buddha Way do so for one purpose — to become Buddha. Nothing else. To realise the Unborn fruit of the Buddha Path, one cannot begin with a conditioned cause — one must begin from the unconditioned. One’s own nature is itself beyond birth and death — this is the unconditioned cause. Thus, the immediate goal for any practitioner is to realise this nature. Thereafter, to preserve and abide right in that very nature — that is the true cultivation. When cultivation is complete and virtue fulfilled, the Buddha Path naturally comes to fruition.

 b. The Path of Practice 

The path to realising and abiding in the inherent True Nature can be approached in two primary ways (two possibilities):

 First is Sudden Awakening – direct realisation, here and now. 

A Zen master, in accordance with the disciple’s capacity, responding directly to the moment, gives a pointing instruction, and the practitioner immediately awakens to the True Nature. 

Or, through a brief encounter — upon hearing a phrase or meeting a condition — one may suddenly break through, realising the nature of mind without relying on progressive methods. 

Second is practising in accord with the Dharma. 

If one cannot awaken upon first hearing, then one must skilfully apply in accord with the Dharma. Specifically, by maintaining awareness and abiding in the formless as practice — only then can one truly cultivate in accordance with the True Nature. Subtly engaged in the practice — resting in the depths of one’s own silence, free of all traces, present and not lost in any mental activity. Whether facing form or formlessness, one neither interferes nor gives rise to anything further. Over time, as the practice matures, inner strength will naturally develop.  And when the right time and conditions ripen, one’s very nature will suddenly awaken of itself.

 This is the foundation — true practice — the path of direct cultivation. Everything else is merely a provisional means, intended to guide us back to this path of true practice. One must clearly discern and determine: “What do I truly seek? What must I do?” — so as not to fall into confusion.

 c. In summary

 Effective practice is encapsulated in two categories: avoiding error and aligning with truth. 

• Avoiding error:  

 One engages in the path skilfully without falling into the grasp of the externalities or forms — be they the method, the practice or the mind itself (traces of mind or experiences of attainment). 

• Conducting the correct practice: 

 No mental traces — formless — not lost in worldly things — this allows the innate radiant awareness to shine through. Awareness itself is inherent, it is not something to be perceived, grasped, or held on to prevent its loss. To engage in such a way is itself the true practice — without seeking any form of practice apart from this. This is true practice, in accord with the Unborn Nature. And only by being in accord with this Nature can there come a moment when it suddenly awakens of itself. For awakening is merely the restoration of one’s own nature, not the discovery of some separate predefined essence. When one engages in the practice rightly, then, as causes and conditions ripen, this very nature shall unexpectedly break forth and reveal itself — this is called awakening to the Nature.

 The Diamond Sutra teaches: “By not departing from the True Nature, and by cultivating wholesome deeds without attachment to form, one shall become a Buddha.” 

Having realised this nature, one merely allows it to be. Its virtues unfold on their own. For those not yet awakened, then practise as described above — continually returning to the luminous True Nature — that is never departing from the True Nature. Skilfully, live in accord with circumstances (the myriad dharmas), cultivating wholesome deeds — abide in your True Nature, without falling into the trap of discrimination (self, others, the deeds). As such, one is freed from duality and the formless reveals itself and free one from the grasp of externalities. This is the kind of practice the Buddha declared will assuredly lead to Buddhahood.

 7. SKILFUL CULTIVATION

 

When practicing the ‘knowing illusion’ (tri vọng), it is essential to see clearly: ‘This is the mind’s own luminous awareness, not an awareness about or towards the illusion.’ Therefore, the practitioner does not interfere with illusion. Right in the midst of illusion, one simply abides in the natural knowing clarity — neither following it nor adding anything onto it. 

Specifically, depending on one’s capacity and level of realisation, there are three possibilities through which one may realise the True Nature in practice: 

First: Subtly, right amidst illusions, one directly realises the bright aware True Nature that does not belong to either movement of mind or stillness — and illusions naturally dissolve. 

Second: While illusions are present, one skilfully recognises the inner silence without interfering with the illusion. 

Third: Skilfully harmonising body and mind into stillness, peace, and clarity enables the practitioner to gain mastery over illusory thoughts — Specifically, these thoughts become gentle on their own and their influence diminishes.

 The first approach is direct, bypassing gradual phases of purification — safe and swift. 

The other two approaches require the practitioner to reach a state of pure stillness before realising the True Nature. Thus, one must recognise clearly and proceed thoroughly, not stopping midway and mistaking limited attainment for full realisation. 

This is not mere theory, but a truth within the mind — not imposed by anyone but revealed through one’s initial intent and engagement. Whichever direction one takes in practice, the mind will bear corresponding results. 

Depending on one’s individual faculties and capacities, if one skilfully engages with one of the above three methods, the practice will be effective and powerful.

 8.CONCLUSION

 All of us are, in essence, are inherently endowed with this True Nature itself. Yet, there came a momentary lapse - this truth forgotten, We fall into the realm of delusive agitation, birth and death — thereby creating karma, taking on rebirth, and enduring all manner of suffering. 

Upon entering a human body, we mistakenly identify the impermanent body and mind as who we are and regard all the conditioned phenomena as real — thus becoming bound, influenced, and overwhelmed by tension and affliction. 

The root cause lies in mistaking illusion for truth. 

If one truly realises that the nature of all things is inherently unreal, then right there and then, one returns to the True Nature — all things naturally become still and silent and one naturally transcends all bonds.

 Even though one may have wandered in delusion for countless lifetimes, the very moment one subtly recognises and abides in the innate luminous awareness, one instantly returns to the radiant, profound source — well anchored in the depths of being, one lives a life — free, unbound, and with ease.

 ‘Knowing illusion, returning to truth’ has always been the direct and practical path for those who wish to return to their eternal homeland.